1. Brugge, 31 oktober 2021
Akkoord. Het kan best wel eens gebeuren dat je je met de beste bedoelingen op sleeptouw laat nemen om aan een betoging tegen de coronamaatregelen mee te doen. Misschien deed je dat nooit eerder, checkte je niet op voorhand welke organisaties achter de manifestatie zitten, zag je nog niet hoeveel covidonzin als een dikke brij doorheen onze social media stroomt, en wist je dus nog niet dat ook jouw bezorgdheden geheid gingen worden ondergesneeuwd door een lawine aan nonsens.
Want jouw bezorgdheden zijn geen nonsens. Je hebt het bijvoorbeeld terecht moeilijk met iets als de covidpas. Je vindt immers dat een horeca-uitbater geen zaken heeft met jouw vaccinatiestatus, dat het niet aan hem is om voor politieagent te spelen en dat de efficiëntie van de CST-maatregel niet in verhouding staat tot de vrijheden die het afneemt van zij die niet gevaccineerd zijn.
Bovendien hoor je woorden vallen als ‘discriminatie’, ‘polarisatie’, ‘chantage’ en ‘pasjesmaatschappij’. En duiken er zelfs vergelijkingen met nazi-Duitsland en davidsterren op, of abjecte termen als ‘medische apartheid’ en doemscenario’s over een technocratisch-transhumanistische toekomst en Chinese social credit systemen.
En dan mogen er nog mensen in jouw omgeving zeggen dat ze die coronapas ook een moeilijk ding vinden maar dat er wel veel ergere zaken gaande zijn die een reëel gevaar vormen voor onze democratie en onze sociale cohesie. Zoals de uitsluiting van solidariteit door mensen die denken dat vrijheid erop neerkomt om te gaan en staan waar ze willen, waardoor ze - wellicht zonder het te beseffen - sociaaldarwinistisch gedachtengoed promoten, bijvoorbeeld. Of de uitsluiting van een gedeelde werkelijkheid door mensen die naast een eigen mening ook recht menen te hebben op een eigen feitelijkheid. Een eigen feitelijkheid die middels ontelbare stromen fake news in onze hoofden wordt geprent.
Maar daar heb jij geen oren naar. ‘Nie wieder Faschismus’, denk je. Of ‘met alle Chinezen, maar niet met den dezen’. Dat een pandemie ons er nu even toe noopt om fysiek afstand te houden van elkaar, om bepaalde maatregelen te volgen en om te luisteren naar experten die die maatregelen met kennis van zaken en voortschrijdend inzicht aan onze beleidsvoerders adviseren, ontneemt jou toch niet het recht om te pleiten voor de ‘liefde, vrijheid en democratie’? Daar ontbrak het je ook voor deze pandemie al aan, maar nu zijn er nog veel meer mensen misnoegd. En kan je het samen luidop laten horen. Luidop laten horen dat jij veel meer dan een QR-code bent.
Maar als je dan merkt dat je je niet op pakweg het Zand in Brugge bevindt, maar precies in een misselijkmakend décor van een slechte dystopische film, dat je eigen flowerpowerbord opeens in het niets verdwijnt tussen een overvloed aan leeuwenvlaggen, en dat je even later wordt toegesproken door een psychotische cafébaas op een quad, die jou en je medebetogers aanstuurt als zijn troepen, jullie oproept om simultaan ‘de handjes in de lucht’ te laten gaan en jullie daarna opzweept om in de maat van het gedreun mee te klappen en idiotieën als ‘we don’t need no vaccination’ en ‘we have to fight for our right to party’ te schreeuwen, dan moet er toch al een alarmbelletje gaan rinkelen?
------------
2. Brussel, 9 januari 2022
En akkoord, het kan misschien wel zijn dat je het dan nog steeds niet zo helder ziet. Wat opnieuw niet onbegrijpelijk is.
Want je bent niet alleen. Er zijn blijkbaar heel veel mensen die geen toegang (meer) hebben tot nuchtere analyse in de niet-aflatende stroom aan informatie en desinformatie die ons overspoelt. En blijkbaar zijn er heel veel mensen die zich net als jij onthecht, leeg en angstig voelen. En die net als jij menen dat die mentale honger door concrete zaken en handelingen kan worden gestild. En dat dat precies de zaken zijn die ons in deze pandemie even worden ontnomen. Waardoor je meent dat jou de middelen ontnomen worden om hetgeen wat jij onder ‘liefde, vrijheid en democratie’ verstaat te bereiken.
Bovendien zijn er niet alleen veel mensen die hetzelfde menen als jij, je bent ongetwijfeld ook al mensen tegengekomen op social media die het nog kunnen zeggen ook. Zeggen wat jij meent te denken. Experten zelfs, denk je. Enkel en alleen omdat ze hun theorieën weten te verpakken in een wetenschappelijk ogend jasje. Kritische denkers, denk je. Enkel en alleen omdat ze een dissident verhaal opvoeren dat radicaal tegen de wetenschappelijke consensus ingaat. Martelaren, denk je. Enkel en alleen omdat ze op tijd en stond schreeuwen dat ze door praktisch al hun collega’s worden geweerd, door social media worden gecensureerd en door de kwaliteitspers worden doodgezwegen.
En dan mogen er nog mensen aantonen dat die zelfverklaarde experten feiten verdraaien, cherrypicken, halve waarheden en hele leugens verkondigen en dat ze invloed zoeken bij leken, precies omdat ze binnen hun eigen vakgebied aan de kant zijn gezet... Je wil het allemaal niet horen. Want de mensen die jou willen behoeden voor manipulatie door dergelijke influencers zijn ‘trollen’, denk je. Trollen die jouw vrijheidsstrijder in een slecht daglicht wil plaatsen, denk je. Precies omdat hun onthullingen het daglicht niet zouden mogen zien. Denk je.
Of neen, je denkt het niet. Je voelt het. Of het voelt voor jou toch ‘juister’ aan. Het voelt veel ‘juister’ aan dat ‘Covid maar een griepje is dat enkel mensen treft die dik zijn, ziek zijn of oud’, dat zo'n 'omgekeerde lockdown' wel een 'verfrissend idee' zou zijn, en dat 'this ends when we all say no'. En het voelt veel ‘juister’ aan in de richting van personen zoals beleidsvoerders, wetenschappers en journalisten te wijzen en hen aan te duiden als ‘schuldigen’ van deze pandemie dan naar een Sars-virus dat totaal geen boodschap aan jouw vingerwijzing heeft. En het voelt veel ‘juister’ aan dat het niet de influencers zijn die je vrijwillig volgt die je willen manipuleren, maar dat er machten zijn binnen het beleid, de media, het WHO, het WEF en consoorten waar je sowieso aan onderworpen bent, die deze crisis bewust aanwenden om je nog meer te controleren, te onderdrukken, ja zelfs te totaliseren.
Maar als je dan merkt dat jij en je vrienden in Brussel in naam van de vrijheid niet alleen zij aan zij betogen met de erfgenamen van de enige, werkelijke totalitaire dictatuur die deze contreien ooit hebben gekend, maar dat zelfs de hele betoging door dergelijk extremistisch schild & vriend-krapuul is georganiseerd, dan moet het toch al beginnen dagen dat extreemrechts jou en je zogenaamde medestrijders voor vrijheid als nuttige idioten in hun duikbootoperatie gebruikt?
------------------------------------------
3. Brussel, 23 januari 2022
En akkoord, het is moeilijk toe te geven dat niet alleen je betoging door extreemrechts werd gekaapt, maar ook dat wat je als 'je eigen mening' beschouwt. Waardoor je je ook al los van de betoging gedroeg als soldaat in een leger dat wordt aangestuurd door precies de machthebbers waartegen je meent te strijden.
Want jij streed toch al die tijd voor het recht op zelfbeschikking? En jij formuleerde intussen toch een vrijheidsgedachte die zodanig uitgesproken is dat je je vermeend recht op individuele vrijheid op geen enkele manier wil laten beknotten en dat je radicaal tegen elke vorm van inmenging bent gekant?
Bovendien hoorde je het woord ‘dominant discours’ vallen. En begrijp je ‘dominant’ ogenblikkelijk als ‘dominerend’. En zijn het dus de media, de wetenschappen, de beleidvoerders en het merendeel van je medeburgers die voor jou de vijand zijn. Want de maatregelen die worden uitgevaardigd dienen niet om jou en de samenleving te beschermen, denk je. Neen, de maatregelen staan haaks op jouw recht op zelfbeschikking, denk je. En dienen om jou te beknotten, denk je.
En dan mogen mensen in je omgeving wel met je in gesprek willen gaan en je zeggen dat het goed is dat je kritisch bent, maar dat je dat kritisch denken moet proberen vertalen in beargumenteerde kritiek in plaats van af te glijden naar simplistische verhalen over ‘alle wetenschappers die door Big Pharma worden gecontroleerd’, over ‘alle journalisten die door een ‘MSM-overheidsapparaat’ worden gedicteerd’, of over ‘alle beleidsmensen die door een economische Elite worden aangestuurd’. En dat de ‘dominante ander’ niet je grootste vijand is in deze pandemie, maar dat de vijand een virus is. Een virus waartegen die ‘ander’ jou, misschien met vallen en opstaan en met heel veel fouten op het parcours maar met de beste bedoelingen, probeert te behoeden.
Maar dat wil je intussen niet meer horen. Je gooit alles wat niet strookt met je Eigen Grote Gelijk weg in de vuilbak van je cognitieve dissonantie. Want je hebt het gevoel dat ze je ‘hun mening willen opdringen’. En dan mogen mensen in je omgeving wel met je in debat willen gaan, je hebt het gevoel dat ze je ‘aanvallen’. En dan mogen mensen in je omgeving wel zeggen dat je focust op de verkeerde vijand en daarom bang bent voor de verkeerde dingen, je hebt het gevoel dat ze je ‘veroordelen in je diepste zijn’. Zeker zij die je met de beste bedoelingen aanraden om jezelf en je omgeving te beschermen met een vaccin. Want dat vaccin beschouw je al lang niet meer als datgene waarvoor het is bedoeld – om je natuurlijk immuunsysteem te trainen om dit virus te bestrijden – maar als een wapen dat je door een bedreigende ander wordt opgedrongen.
Maar als je dan merkt dat je betoging in feite een propaganda-evenement voor antivax-organisaties die moedwillig manipuleren en gevaarlijke leugens en dodelijke desinformatie verspreiden die tegen alle feiten ingaan, en ook je vrienden reageren wanneer je vanuit een gepretendeerde esoterische en holistische ‘connaissance innée’ over hoe immuunsystemen en vaccins werken dezelfde onzin echoot, dan moet je toch wel inzien dat het misschien kan lonen om vraagtekens te zetten bij je eigen vermeende kennis ter zake? Dat je misschien toch niet zo veel over immunologie en vaccins weet als mensen die hier jarenlang voor hebben gestudeerd? En dat koppig volharden in het niet-willen-weten echt wel dom en aanmatigend arrogant mag worden genoemd?
----------
4. Brussel, 30 januari 2022
Maar akkoord, driemaal blijkt niet altijd scheepsrecht. En na al die betogingen voel je je nog altijd niet gehoord. Terwijl je vorige zondag naar eigen zeggen met maar liefst 500.000 medestrijders manifesteerde, en zo naar eigen zeggen een krachtig signaal gaf.
Meer zelfs, je voelt je steeds meer geïsoleerd en in het nauw gedreven. Want daar waar je met de publicatie van de resultaten van ‘je eigen onderzoek’ eerst nog wat duimpjes wist te scoren en dat je aanspoorde om daarin verder te gaan, worden je posts de laatste tijd door je vrienden steeds meer op tegenspraak, hoongelach of – erger nog – op complete stilte onthaald. En dan maakt een mens al eens gekke sprongen.
Bovendien oogst je wel applaus bij de mensen die je tijdens je eigen onderzoek hebt leren kennen en zich intussen in groepen verenigd hebben. Met klinkende namen als Belgians for Freedom, De Gouden Burgerbeweging, Europeans United, The Human Side… Want zij pretenderen ‘wakker’ en ‘humaan’ te zijn.
En dan mogen mensen in je omgeving wel nog zeggen dat je je terugtrekt samen met virusontkenners, antivaxers en complotfanaten en dat er niets ‘wakker’ en ‘humaan’ is aan mensenlevens in de weegschaal leggen, onnodig risico te lopen door jezelf niet te laten vaccineren en overal kwade bedoelingen in te zien, je luistert zelfs niet meer en je gaat zelfs niet meer in gesprek. Neen, jij bent er inmiddels van overtuigd dat het merendeel van je vrienden jou uitsluiten omdat het ‘schapen’ zijn, die braaf meelopen in de pas van wat beleidsvoerders voorschrijven. En je bent er inmiddels van overtuigd dat beleidsvoeders ook jou willen dehumaniseren.
Want je voelt je al lang niet meer behandeld als mens. Terwijl je als mens wil gehoord worden. Dat die schreeuw van je onderbuik gehoord wordt. Je onderbuik, die gespeend is van ratio, er niet in slaagt de complexe wereld te doorgronden en waardoor die steeds luider rammelt. En waardoor je mond de vorm van de schreeuw van Munch aanneemt. Een schreeuw waarin je je waanzin de vrije loop laat, maar waar geen geluid uitkomt. Of toch niets dat door de huidige beleidsvoerders wordt begrepen. Omdat het enkel uitdrukking geeft aan het gapend gat dat in je zit. .
Maar als je dan merkt dat extreemrechts al lang klaar staan om dat gapend gat te vullen, besef je dan niet dat je betoging 'voor de afzetting van de huidige regering' , in feite een roep is naar een beleid dat de touwtjes nog veel strakker aanspant dan nu? En besef je dan niet dat je je niet als mens maar als marionet gedraagt? En dat je je op een plateautje aanbiedt aan dictatoriale figuren die maar al te graag puppet master willen zijn? In deze poppenkast die week na week absurder wordt, en het poppenspel week na week deprimerender.
5. September 2022
Akkoord, het valt nog steeds ergens te begrijpen. Nu Kerk en Staat nauwelijks richting geven en amper een gemeenschapsgevoel creëren, en we in neoliberaal kapitalistische termen in eerste instantie een vrije markt in plaats van een samenleving zijn, heb je behoefte aan nieuwe grote verhalen. Nieuwe grote verhalen verteld door vaderfiguren naar wie je met open mond kan luisteren. Om je te laven aan hun woorden die je sturing en verbinding kunnen bieden. Of dat hoop je toch.
En die vind je niet in de politiek, niet bij journalisten, niet bij wetenschappers, denk je. Neen, alles wat tot de traditionele manier van denken over mens en maatschappij behoort, heeft voor jou al op voorhand afgedaan. Het juk van het traditionele patriarchaat moet volledig worden afgeschud. En alles wat van de orde van het rationele, het concrete en het feitelijke is, heeft zijn failliet bewezen. Of dat denk je toch. Want waarom zou je anders zo stuurloos, zo angstig, zo gefrustreerd en zo eenzaam zijn?
Bovendien zijn ze er, die alternatieve stemmen. Je vindt ze niet in de traditionele media maar ze klinken luid door je sociale media heen. En ze klinken goed, die stemmen. Ze spreken over ‘liefde en verbinding’, over ‘vrijmoedig waarheidsspreken’ en ‘spreken met iedereen’. Ze schrijven gedichtjes, suggereren met verwijzingen naar kwantumwetenschappers een ‘hoger weten’ en met verwijzingen naar Arendt en de oude Grieken een ‘hogere ethiek’, werken met religieuze memes, spirituele metaforen en een esoterische woordenschat. En je hoeft het allemaal niet te begrijpen, denk je. Want je ‘resoneert’ ermee, en dat volstaat voor jou.
En dan mogen er nog mensen in je omgeving zijn die zeggen (tonen) dat die stemmen helemaal niet met iedereen spreken, want dat ze overduidelijk kritiek uit de weg gaan, mensen blokkeren en niet ingaan op inhoudelijke debatten. Dat de waarheid die die stemmen pretenderen te verkondigen overduidelijk gebaseerd is op een individuele waan. Dat de onheilsprofetieën die ze prediken overduidelijk van de orde van het complotdenken zijn. Dat hun nachtmerriescenario’s die ze als maatschappijkritiek verpakken overduidelijk weinig uitstaans hebben met de échte gedeelde samenleving. En dat er overduidelijk heel weinig is dat jou en de andere toehoorders van die stemmen daadwerkelijk verbindt, op een imaginair vijandsbeeld na. Je wil het zelfs niet meer horen.
Want je kan niet geloven dat de stemmen waar je met zoveel ontzag naar luisterde misschien toch niet zo onverdacht zijn als je dacht. Je kan niet geloven dat je zo bang was om te worden gemanipuleerd dat je je liet manipuleren door manipulators die waarschuwden voor manipulators. En je kan niet geloven dat die manipulators op hun beurt ook nog eens werden gemanipuleerd door zich in hun messiaswaan voor de kar te laten spannen van anti-establishment alt-right.
En als die stemmen zelf zeggen dat ze anderen willen ‘wakker maken’ door hen te vergelijken met stukjes metaal, die ze willen ‘verhitten’ door hun angst op te drijven, kwestie van er met het alternatief verhaal dat ze hebben 'gesmeed' een alternatief object van angst aan te kunnen ‘lassen’ dat nog angstaanjagender is dan het daadwerkelijk object van angst, gaan er dan geen belletjes rinkelen?
En als die stemmen zelf zeggen dat waarneming en feiten er niet toe doen want dat echt weten zogezegd enkel uit een ‘seminale religieuze ervaring’ zou kunnen voortkomen, zelf zeggen dat nadenken niet nodig is en ‘empathisch resoneren’ volstaat, en zelf zeggen dat wetenschappers en beleidsmensen die op basis van waarnemingen beslissingen nemen en de ‘gehypnotiseerde massa’ die die beslissingen volgen – dus de gedeelde samenleving zelf - de te bestrijden vijand is, en zelf spreken van ‘het Grote Werk’ (met hoofdletters) dat jullie samen moeten verrichten, gaan er dan nog geen steeds alarmbellen af?
En als die figuren ongegeneerd onverholen fascistische podia innemen, schaamteloos met QAnon-influencers en leden van Schild en Vriend op de foto gaan staan, aan tafel schuiven bij notoire realiteitsverdraaiers en haatzaaiers, en zelfs tot fenomeen gemaakt zijn door extreemrechtse en complotfora die hun disruptieve narratieven die de paranoia voeden maar al te graag een podium geven, besef je dan niet dat die figuren olie op het vuur gieten van onze samenleving die nu al in lichterlaaie staat?
En besef je dan niet dat je je in je zoektocht naar ‘liefde en verbinding’ en met de beste bedoelingen om ‘door en door humaan’ te zijn laat gebruiken als brandversneller om alles waar je naar streeft nog sneller in rook te laten opgaan?
Of is het intussen al een kwestie van niet willen beseffen?
—
'Samen voor vrijheid': een deprimerende poppenkast